A30211 Het lokale erfgoed helpen bewaren en valoriseren

Status

Stand van zaken (indicator)

Stand van zaken (toelichting)

De Erfgoedcel ondersteunt lokale besturen in het ontwikkelen van een cultureel erfgoedbeleid en zet verschillende acties op rond ons lokaal erfgoed:

• Met behulp van vrijwilligers wil de Erfgoedcel de kerkcollecties uit haar werkgebied inventariseren, fotograferen en digitaliseren. In Denderleeuw is de inventarisatie inmiddels grotendeels rond, op de kerk van Welle na. De overige collecties zijn digitaal te doorzoeken via erfgoedinzicht.be. Dit kadert binnen een breed inventarisatieproject waarbij het religieus erfgoed van heel Denderland (Denderleeuw, Aalst, Ninove, Haaltert, Lede en Erpe-Mere) in kaart wordt gebracht.
• Verenigingen, organisaties of personen die een cultureel erfgoedproject op poten zetten kunnen bij de Erfgoedcel terecht voor projectsubsidies, zoals voor de publicatie over de geschiedenis van "het verdwenen Denderleeuw" van Erwin Heylens. Daarnaast voorziet de Erfgoedcel ook in subsidies voor periodieke erfgoedpublicaties. Zo wordt in onze gemeente het heemkundige tijdschrift Wallo Welle van Heemkundige Kring Wallo uit Welle ondersteund met een jaarlijkse subsidie.
• Begin 2021 werd de IOED Denderland (intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst voor Aalst, Erpe-Mere, Haaltert, Lede, Denderleeuw en Ninove) officieel opgericht. Dit is het resultaat van een samenwerking tussen Erfgoed Denderland, Solva en Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen. Deze dienst staat in voor een regionale onroerend erfgoedwerking met steun van de Vlaamse overheid. De voorbereiding van de actualisatie van de inventaris bouwkundig erfgoed werd gerealiseerd. Daarnaast is er binnen Solva een archeologische component en bij Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen expertise over landschappelijk erfgoed.
• Eind 2021 werd het Transitdepot Denderland in Aalst geopend met een digitaal Erfgoedcongres. Dit is een tijdelijk depot voor erfgoedcollecties uit het werkingsgebied van Erfgoedcel Denderland. In het conservatieatelier kunnen collecties worden binnengebracht, om te reinigen/behandelen, inventariseren, fotograferen en - indien aangewezen - verpakken. Daarna keren de erfgoedobjecten terug naar de collectiebeheerder die ze dan op een betere manier kan bewaren. Vrijwilligers spelen een vitale rol in het transitdepot. In 2021 werd hiervoor een nieuw team van vrijwilligers opgeleid die sinds 2022 wekelijks in het depot aan de slag zijn. In het erfgoedatelier kregen zij vormingen rond behoud en beheer van erfgoed, textiel, behandeling van verschillende materialen en objectfotografie. Eén van de mensen die zich hiervoor engageerde is afkomstig uit Welle.

Bij eventuele herbestemming en nevenbestemming van kerken biedt Erfgoedcel Denderland ook haar expertise aan. In Denderleeuw werd de kerk van Hemelrijk reeds herbestemd en ook in Iddergem loopt een herbestemmingstraject, waarbij de inventaris van het roerend erfgoed zoals opgesteld door de vrijwilligers, gebruikt kan worden. Na een volgend participatiemoment met de inwoners van Iddergem rond de toekomstplannen voor de kerk van deze deelgemeente in 2021 in het kader van de herbestemming van het gebouw, werden de plannen op Open Monumentendag in het najaar van 2022 uit de doeken gedaan (zie ook A40231). 

Nu de Iddergemse Sint-Antoniusfeesten (op 17 januari 2023) officieel erkend werden als cultureel erfgoed, kan het lokaal bestuur de traditie nog beter beschermen en doorgeven aan volgende generaties. Bovendien wordt Iddergem met deze erkenning op de kaart gezet en geeft het meer ruchtbaarheid aan het traditionele dorpsfeest.

De inventarisatie van de gemeentelijke kunstcollectie van Denderleeuw (i.s.m. de Erfgoedcel) is volledig afgerond in juni 2023.

Begin 2023 maakte de Erfgoedcel kennis met de nieuwe Heemkundige Kring Denderleeuw. Heemkundige Kring Wallo (Welle) en Heemkundige Kring Denderleeuw nemen deel aan het heemkundig overleg Denderland. 

Heemkundige Kring Denderleeuw stapte in het project ZORG/ERFGOED van de Erfgoedcel waarbij een gespreksavond in het woonzorgcentrum werd voorbereid om de brug te slaan tussen lokaal erfgoed en de zorgsector. Erfgoedcel Denderland werkte in 2023 en 2024 namelijk rond het thema ‘Zorg’. Naast de reguliere werking van de erfgoedcel, liep er ook een bovenlokaal cultuurproject ‘Kunst op voorschrift, collectie Denderland in de Zorg’. Het project wilde van de gemeentelijke kunstcollecties uit regio Denderland een instrument maken om in te zetten in de zorg. Het ongekende en ondergewaardeerde cultureel erfgoed kon op deze manier creatief en maatschappelijk relevant worden. Met dit project bracht de erfgoedcel de gemeentelijke kunstcollecties van de regio in kaart en toonde ze een selectie van deze kunstwerken in een expo in psychiatrisch centrum Ariadne in Lede, waar deze werken het startpunt vormden voor een creatief proces onder begeleiding van kunstenaar Lisa Vlaemminck. Denderleeuw was partner in dit bovenlokale cultuurproject. De gemeentelijke kunstcollectie van Denderleeuw werd reeds ter plaatse geïnventariseerd op collectie- en objectniveau.

Via een concept van kunst-uitleendienst werd de Dendercollectie naar de campus van het psychiatrisch centrum gebracht. De kunstwerken dienden als inspiratie voor creatieve workshops met zorgvragers, een culturele wandeling op de campus, therapie via kunst (cfr. reminiscentiekoffers), dialoog tussen gemeentelijke collectie en werken van de zorgvragers, artist in residence… 

De expo vond plaats in 2024. De kick-off werd voorzien tijdens de Week van de Zorg in maart 2024. De apotheose volgde tijdens de Dag van de Geestelijke Gezondheid op 10 oktober 2024.

In januari 2023 is een projectteam gestart met het waarderingstraject in de kerk van Iddergem, onder deskundige begeleiding van Erfgoedcel Denderland en PARCUM. Iddergem fungeerde hierbij als pilootproject voor de regio Dender.  Al het religieuze roerende erfgoed werd één voor één onder de loep genomen en naar waarde geschat, gericht op de toekomstige herbestemming van het gebouw. Volgend op de waardering werd voor alle objecten uit deze collectie één (of meerdere) categorie(ën) voor herbestemming bepaald. In het najaar van 2023 kwam het waarderingsteam - na in totaal 8 bijeenkomsten - een laatste keer samen en werd het traject afgerond. PARCUM gaat met alle info en voorstellen verder aan de slag om een eindrapport op te maken. Het eindrapport van deze herbestemmingsoefening werd in het voorjaar van 2024 tijdens een presentatie voorgesteld aan alle belanghebbenden. 

Naar aanleiding van de erkenning van de Sint-Antoniusfeesten als immaterieel cultureel erfgoed (sinds januari 2023), publiceerde het lokaal bestuur een nieuwe erfgoedbrochure: “Iddergemse Sint-Antoniusviering - Immaterieel cultureel erfgoed”. De brochure werd opgemaakt in samenwerking met Heemkundige Kring Iddergem. Deze gratis brochure werd huis-aan-huis bedeeld in Iddergem naar aanloop van de editie 2024 en zal ook digitaal raadpleegbaar zijn. 

In elke editie van ons gemeentemagazine Schakel zetten we een stukje Denderleeuws erfgoed in de kijker. Deze rubriek genaamd ‘teletijdmachine’ wordt mee gevoed door de drie Heemkundige Kringen van Denderleeuw en deelgemeenten. 

3 lagere scholen uit Denderleeuw stapten in het voorjaar van 2024 in het project Buurten met Erfgoed, waarbij leerkrachten worden begeleid om een eigen klas- of schoolproject rond lokaal erfgoed uit te werken. Het project neemt scholen mee op zoektocht naar het verhaal achter hun eigen omgeving. Want erfgoed vind je overal: landschappen, natuur, gebouwen, opschriften, straatnamen, verhalen, recepten, gebruiksvoorwerpen,  ... ‘Buurten met erfgoed’ wil de banden tussen de scholen en het lokale erfgoed opnieuw aanhalen en structureel verankeren. Leerkrachten (en (groot)ouders) werken hiervoor samen met lokale en regionale erfgoed-, cultuur- en natuurmedewerkers.

Het aanbod herinneringskoffers werd gelanceerd. Deze kunnen uitgeleend worden door de woonzorgcentra en mantelzorgers. Erfgoed gaat over bewaren, herinneren en doorgeven. Door mensen te prikkelen met oude filmpjes, foto’s of voorwerpen worden ze aangemoedigd om hun verhaal te vertellen. Zo’n koffer kan ook personen met dementie helpen. Het verleden – dat dementerende mensen vaak nog tot in de kleinste details kennen - kan zorgen voor rust of een vertrouwd gevoel. Op deze manier vormt het de basis voor mooie contactmomenten van vandaag.

De koffers willen een inspiratiebron zijn voor al wie met ouderen in gesprek gaat. In eerste instantie geriaters, therapeuten, animatoren, verzorgers of begeleiders in woonzorgcentra, ziekenhuizen en dienstencentra. Daarnaast willen we ook mantelzorgers aansporen om deze koffers te gebruiken. Zelfs binnen seniorenverenigingen kunnen de koffers een aanleiding zijn voor een namiddag vertelplezier. Ook scholen kunnen dankzij deze koffers het gesprek met ouderen aangaan en zo intergenerationeel contact stimuleren.

Onderzoek naar educatief aanbod rond carnaval: Denderland is een echte carnavalsregio. Aalst Carnaval is wereldberoemd, maar ook Ninove, Denderleeuw en Lede hebben eigen carnavalstradities. De erfgoedcel zet mee haar schouders onder dit uniek stukje immaterieel erfgoed met het aanbod van de Academie voor Carnavalskunsten (een initiatief van Stad Aalst en Erfgoedcel Denderland). Dit aanbod wordt ook gecommuniceerd in Denderleeuw met ook een aantal cursisten uit Denderleeuw die gebruik maken van het aanbod. Om het educatieve aanbod te kunnen uitbreiden, werd een bevraging uitgestuurd naar alle scholen in de regio, waaronder ook Denderleeuw. Op basis van de resultaten van de bevraging en de input van de focusgroep met leerkrachten zal nieuw materiaal ontwikkeld worden.  

Tijd (indicator)

Tijd

Geld (indicator)

Geld